Thomas C. Foster: Czytaj jak profesor. Nietypowe i ciekawe wskazówki, jak czytać między wierszami. Fabuła Fraza, Warszawa 2019 – pisze Izabela Mikrut.

Przyda się ta publikacja zwłaszcza uczniom klas maturalnych, tym, którzy muszą przeprowadzać analizy dzieł literackich i nie potrafią tego robić – całe pokolenie wychowywanych na internetowych ściągach młodych ludzi skorzystać może na takiej lekturze.

„Czytaj jak profesor” to humorystyczna prezentacja wydobywania intertekstów z powieści i wierszy, zestaw wskazówek dla młodzieży. Thomas C. Foster robi to wszystko, co powinni zrobić dobrzy nauczyciele literatury: wyjaśnia, na czym polega wyszukiwanie nawiązań, sprawdzanie pomysłów konstrukcyjnych, ogólnie – budowa kolejnych utworów. Podpowiada, od czego w ogóle zacząć analizowanie tekstów, na co zwracać uwagę. Robi to w stylu gawędziarskim, niemal przeprowadza wykład – i to taki, że chce się przy książce pozostać. „Czytaj jak profesor” to chwytliwy tytuł, chociaż brakuje wybitej informacji, że to publikacja dla uczniów. Nawet objętość na to nie wskazuje – ale też warto pamiętać, że skorzystać z podpowiedzi mogą nawet zwykli dorośli czytelnicy, zainteresowani całym procesem przeprowadzania krytyki literackiej. Ta książka trafi bez trudu do szerokiego grona odbiorców – nastawiona jest na publiczność masową. Autor znajduje tu sporo miejsca na rzeczowe porady, ale też bawi się znakomicie, w prowadzeniu narracji daje upust retorycznym talentom. Jest konkretny, a potrafi rozbawić. Poza uczeniem odbiorców czytania (w znaczeniu analiz literackich) – może też zachęcać do takiej formy rozrywki w ogóle. Prezentuje książki tak znakomicie, że chce się do nich zajrzeć, poznać dylematy bohaterów i dowiedzieć się czegoś ponadto, co potrzebne do wyprowadzania podpowiedzi.

Wykorzystuje autor chwyty, które zapewnią mu uznanie odbiorców – rzuca rewelacjami, które rozbudzają zainteresowanie. Mówi między innymi o tym, że istnieje tylko jedna opowieść. Wynotowuje charakterystyczne motywy biblijne, które pojawiają się jako klucze interpretacyjne w różnych książkach. Sięga do konkretnych bohaterów i twórców, żeby przedstawiać warsztat twórczy. Udaje mu się to zamierzenie, zwłaszcza ze względu na to, że nie błądzi i nie rozwleka komentarzy. Proponuje niemal podręcznik czytania – książkę, która pokaże odbiorcom, jak właściwie podążać za myślą autora i jak wyłuskiwać z fabuły potrzebne do zrozumienia przesłania elementy. Okazuje się, że to, co zwykle młodym lub niedoświadczonym czytelnikom umyka, da się zebrać w rzeczowe komentarze i podpowiedzi – a skoro tak, lektura tomu „Czytaj jak profesor” wyda się owocna wszystkim odbiorcom. Na uznanie zasługuje sposób przedstawiania wiadomości: chociaż może i forma skryptu by się tu sprawdziła, Foster rezygnuje z bryków i notatek – nie zwalnia swoich czytelników z myślenia. Porady trzeba wyczytać, wyłuskać z poprowadzonej narracji – obmyślonej tak, by pełniła też funkcję mnemotechniczną.

Thomas C. Foster dokonał swoistego przekładu: zebrał wiedzę, którą mają (a przynajmniej powinni mieć) nauczyciele z literaturoznawstwa, wykorzystał sporo inspirujących książek wartych przeczytania – i zaprezentował ten miks publiczności, której czytanie kojarzy się wyłącznie z konsumpcjonizmem, prostym i bezrefleksyjnym śledzeniem fabuły. I tak „Czytaj jak profesor” to książka podbijająca całkiem zasłużenie serca młodych zmuszanych do odpowiedzi na nieśmiertelne pytanie, co autor miał na myśli.