Robert H. Frank: Dlaczego piloci kamikadze zakładali hełmy? Czyli ekonomia bez tajemnic. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019 – pisze Izabela Mikrut.
Robert H. Frank wie, że aby przekonać studentów do nauki trudnych przedmiotów (a do takich ekonomię zalicza), musi znaleźć intrygujący klucz, sposób podawania informacji daleki od hermetycznego, podręcznikowego stylu. I na taki trafia, czego dowodem jest tom „Dlaczego piloci kamikadze zakładali hełmy”. To książka stworzona jako pokłosie studenckiego kursu, złożona z pytań zadawanych przez kursantów. Robert H. Frank zachęcał ich do poszukiwania zagadnień na pozór absurdalnych, dziwnych albo zabawnych – i następnie znajdowania wyjaśnień w duchu ekonomii.
Prace studentów stanowiły podstawę objaśnień, jakie teraz prezentuje czytelnikom – nie miałoby sensu kompilowanie gotowych esejów tworzonych na zaliczenie choćby dlatego, że młodzi ludzie nie mają wprawy w proponowaniu publicystycznych i nośnych felietonów, za to Robert H. Frank w tym gatunku czuje się znakomicie. Wybiera zatem najciekawsze pytania przedstawiane w esejach, a potem podaje własne wyjaśnienie – w ten sposób przekonuje czytelników, że ekonomia jest bardzo zajmująca, a do tego – dotyczy przeróżnych dziedzin życia, od tytułowego absurdu z pilotami kamikadze w hełmach przez opakowania mleka i innych napojów aż po biustonosze wysadzane drogimi klejnotami.
W tej publikacji autor decyduje się na atmosferę zabawy, przynajmniej do tego przekonuje – każdy tekst ma być przygotowany tak, żeby zrozumiał go laik. W praktyce bywa z tym rozmaicie, zdarzają się mniej lub bardziej fachowe komentarze. Czasami trzeba – do pojęcia sensów – poznać kilka terminów z dziedziny ekonomii, dlatego też Robert H. Frank w pierwszej kolejności dzieli zgromadzone felietony na grupy, a następnie dodaje drobne wprowadzenia „teoretyczne” przed każdym zestawem odpowiedzi. Zdarzy się i tak, że treść pytań wydaje się celniejsza niż wyjaśnienie – ale to stosunkowo rzadkie. Na część problemów odbiorcy by w ogóle nie wpadli, nad częścią na pewno nigdy się nie zastanawiali – inne z kolei umożliwiają pochylenie się nad kwestiami marketingu, oszczędności, socjologii i najrozmaitszych dziedzin życia. Wymagają – czasami – świadomości globtroterskiej, w pytaniach powracają tematy związane ze zwyczajami w różnych krajach. Autor sugeruje, że zawsze istnieje wyjaśnienie rzeczowe, krótkie i zrozumiałe, bywa że odległe od spodziewanego, ale – racjonalne. Dla czytelników interesujące będą zatem dwie sfery tej książki. Po pierwsze – same pytania, zagadnienia podawane jako punkt zaczepienia. Po drugie – kierunek w odpowiedziach. Robert H. Frank dzięki przyjętej strategii będzie mógł oswoić czytelników z zagadnieniami z dziedziny ekonomii niejako na marginesie zabawy. Sugeruje rozrywkę, niemal prasowe felietony stworzone nie tylko ze znawstwem tematu, ale i z humorem. Nie zawsze da się uzyskać satysfakcjonujące wyjaśnienie, czasami trzeba pozostać przy przypuszczeniach – ale o wysokim stopniu prawdopodobieństwa.
„Dlaczego piloci kamikadze zakładali hełmy” to publikacja przygotowana na wzór zbiorów ciekawostek – lektura popularnonaukowa, która trafi do przekonania dorosłym, ale przyda się nawet studentom kierunków ekonomicznych – jako próba pokazania, jakim językiem posługiwać się w rozmowach z osobami spoza kręgu ekonomistów. Przy okazji Robert H. Frank pokazuje, jak wiele zagadek w najbliższym otoczeniu może mieć proste wytłumaczenie w tajnikach tej dziedziny wiedzy. Ekonomia bez tajemnic – w przełożeniu na zestawy felietonów – ucieszy czytelników, którzy lubią wiedzieć i dociekać.