Daniel Olbrychski: twarzą w twarz z legendą

„Nigdy nie będziesz aktorem!” – krzyczał na niego legendarny trener Zbigniew Zaremba, szkoleniowiec biegaczy warszawskiego Lotnika i polskiej kadry olimpijskiej. Chciał w ten sposób wymusić na swoim podopiecznym porzucenie aktorstwa na rzecz kariery biegowej, bo widział w nim spory talent. Ale Daniel Olbrychski postawił na swoim i kina nie porzucił.

Ile straciła na tej decyzji krajowa lekkoatletyka – nie wiadomo. Za to wiemy, ile zyskało polskie kino; wyraźnie pokaże to retrospektywa filmów Daniela Olbrychskiego będąca częścią tegorocznej edycji Timeless Film Festival Warsaw. Retrospektywa okolicznościowa – aktor obchodzi w tym roku 80. urodziny.

Historia Daniela Olbrychskiego to historia polskiego kina. Przed kamerą zadebiutował w roku 1963, jako kapral Koral w wojennym dramacie Ranny w lesie Janusza Nasfetera, ale jego pierwszą wielką rolą był Rafał Olbromski z Popiołów Andrzeja Wajdy. Reżyserowi polecił go Jan Kreczmar, rektor stołecznej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, w której studiował Olbrychski („Tu jest tylko jeden chłopiec, który wchodzi w grę. Niech pan nikogo innego nie szuka” – miał powiedzieć Wajdzie Kreczmar). A sam Andrzej Wajda był zachwycony energią emanującą z młodego aktora. Ta znajomość przetrwała zresztą lata; Olbrychski pojawiał się u Wajdy kilkunastokrotnie, m.in. w nominowanych do Oscara Ziemi obiecanej i Pannach z Wilka.

Ale grał też udręczonych wewnętrznymi rozterkami bohaterów kina moralnego niepokoju (Struktura kryształu i Życie rodzinne Krzysztofa Zanussiego), pojawił się w wybitnym tryptyku śląskim Kazimierza Kutza (Sól ziemi czarnej), występował u Janusza Morgensterna, Piotra Szulkina, Jerzego Antczaka, Krzysztofa Kieślowskiego, Lecha Majewskiego, Agnieszki Holland… Zagrał we wszystkich trzech częściach filmowej adaptacji Trylogii Henryka Sienkiewicza, a jego kreacja Kmicica w Potopie wywołała ogólnonarodową histerię; Olbrychski wspominał po latach, że ludzie wyzywali go, grozili mu pobiciem i wychodzili z tramwaju na jego widok – tak bardzo nie chcieli, żeby zagrał Sienkiewiczowskiego bohatera.

Jako jeden z niewielu krajowych aktorów regularnie pojawiał się też w kinie zagranicznym – m.in. w Blaszanym bębenku Volkera Schlöndorffa, Jednych i drugich Claude’a Leloucha, Nieznośnej lekkości bytu Philipa Kaufmana czy Salt Phillipa Noyce’a, gdzie zagrał u boku Angeliny Jolie.

To pokazuje, jak wszechstronnym aktorem jest Olbrychski – tak samo wiarygodny jako bohater filmowej wersji literackiego klasyka, jak i rozedrgany, poszukujący miłości dwudziestolatek, któremu przyszło wchodzić w dorosłość podczas głębokiej komuny. Jako młody bokser, XIX-wieczny właściciel fabryki czy też współczesny rosyjski agent. A poza tym Daniel Olbrychski jest w polskim kinie praktycznie od zawsze. W końcu debiutował… 62 lata temu!

Do programu retrospektywy Daniel Olbrychski wybrał 19 pełnometrażowych filmów i pięć spektakli Teatru Telewizji. W programie Timeless Film Festival Warsaw znajdzie się osiem tytułów, a kolejnych 12 i pięć spektakli zostanie pokazanych w kinie Iluzjon po zakończeniu festiwalu. Daniel Olbrychski i twórcy związani z prezentowanymi filmami spotkają się z publicznością. 

na zdjęciu kadr z filmu JEDNI I DRUDZY (1981) Claude’a Leloucha/mat. org.

W ramach retrospektywy Daniel Olbrychski: twarzą w twarz z legendą zostaną zaprezentowane:

• Popioły (reż. Andrzej Wajda, Polska 1965)
• Małżeństwo z rozsądku (reż. Stanisław Bareja, Polska 1966)
• Jowita (reż. Janusz Morgenstern, Polska 1967)
• Wszystko na sprzedaż (reż. Andrzej Wajda, Polska 1968)
• Krajobraz po bitwie (reż. Andrzej Wajda, Polska 1970)
• Agnus Dei (Égi bárány, reż. Miklós Jancsó, Węgry 1970)
• Jedni i drudzy (Les uns et les autres, reż. Claude Lelouch, Francja 1981)
• Blaszany bębenek (Die Blechtrommel, reż. Volker Schlöndorff, Francja, Jugosławia, Polska, RFN 1979)
• Upadek Italii (Pad Italije, reż. Lordan Zafranović, Jugosławia 1981)
• Piłat i inni (Pilatus und andere – Ein Film für Karfreitag, reż. Andrzej Wajda, RFN 1972)
• Życie rodzinne (reż. Krzysztof Zanussi, Polska 1970)
• Róża Luksemburg (Rosa Luxemburg, reż. Margarethe von Trotta, RFN, Czechosłowacja 1986)
• Rycerz (reż. Lech Majewski, Polska 1980)
• Wizja lokalna 1901 (reż. Filip Bajon, Polska 1980)
• Ga, ga. Chwała bohaterom (reż. Piotr Szulkin, Polska 1985)
• Bokser (reż. Julian Dziedzina, Polska 1967)
• Kung fu (reż. Janusz Kijowski, Polska 1979)
• Dekalog III (reż. Krzysztof Kieślowski, Polska 1988)
• Pestka (reż. Krystyna Janda, Polska 1995)

Spektakle telewizji:

• Zbrodnia i kara (reż. Andrzej Łapicki)
• Otello (reż. Andrzej Chrzanowski)
• Makbet (reż. Krzysztof Nazar)
• Sen srebrny Salomei (reż. Krzysztof Nazar)

• Ksiądz Marek (reż. Krzysztof Nazar)