ŻYCIE I PAMIĘĆ W MROCZNYCH CZASACH
premiera 31 października

Prof. Barbara Szacka, słynna socjolożka, która w latach 60. XX wieku zapoczątkowała i prowadziła pionierskie na skalę światową badania nad pamięcią zbiorową, sięga do własnej pamięci, by opowiedzieć o swoim życiu i pracy.

Autorka obszernie opowiada o swoim życiu prywatnym i zawodowym, pokazuje trudne wybory, jakich musiała dokonywać i ona, i jej mąż, profesor Jerzy Szacki, i inni przedstawiciele polskiej inteligencji, a wszystko to na tle przemian politycznych i społecznych zachodzących w Polsce do 1989 roku.

Dzieciństwo Barbary Szackiej przerwał wybuch wojny, a okupacyjne mroki dodatkowo pogłębiła wiadomość o śmierci ojca w Katyniu. Po wojnie zaczęła studiować socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. Uczelnię zaczęto przekształcać zgodnie z radzieckimi wzorami, coraz bardziej ograniczano swobodę badań, usuwano niewygodnych wykładowców aż w końcu socjologia zniknęła z uniwersytetów. Koniec stalinizmu przyniósł co prawda powrót tej dyscypliny na uniwersytety, ale do końca istnienia PRL-u socjologowie byli na cenzurowanym, gdyż wyniki ich badań częstokroć stały w sprzeczności z propagowanym przez władze obrazem społeczeństwa.

Nie inaczej było z prof. Szacką. Zainspirowana artykułem prof. Niny Assorodobraj o „świadomości historycznej” wraz z kolegami z zespołu podjęła zakrojone na imponującą skalę badania nad polską pamięcią historyczną. Przeprowadzana przez nią analiza dowiodła, że świadomość społeczna nie zmierza w kierunku komunistycznym, ale nadal jest zdominowana przez tradycyjne postaci patriotów i wydarzenia historyczne. Monografia autorki została więc zatrzymana przez cenzurę. Do badań wracano kilkakrotnie (m.in. w 1988, 2003 roku), a dziś są punktem wyjścia do wszelkich rozważań nad pamięcią zbiorową.

Wykorzystane w książce zdjęcia pochodzą z prywatnego archiwum prof. Barbary Szackiej.

***

Prof. Barbara Szacka zajmuje się problematyką pamięci zbiorowej, biologicznych podstaw życia społecznego i socjologią ogólną.  Pod koniec lat 60. zapoczątkowała pionierskie na skalę światową badania empiryczne nad pamięcią zbiorową. Miały one charakter ankietowy i były kilkakrotnie powtarzane, ostatni raz w 2003 roku. Jest autorką słynnego podręcznika Wprowadzenie do socjologii oraz wielu innych publikacji, m.in.: Stanisław Staszic: portret mieszczanina (1962), Stanisław Staszic (1966), Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej (1983), Czas przeszły i pamięć społeczna z Anną Sawisz (1990), Czas przeszły, pamięć, mit (2006). Członkini Komitet Etyki w Nauce Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.

Państwowy Instytut Wydawniczy