„Wyzwolin ten doczeka się dnia, kto własną wolą wyzwolony”

21 marca Zamach na Narodowy Stary Teatr brutalnie przerwie odbywającą się na Dużej Scenie premierę „Wyzwolenia”. Czy to, co zobaczymy zdarzy się naprawdę? Czy w czasach dezinformacji, post-prawd i społecznych baniek, cokolwiek jest jeszcze wiarygodne?

„Zamach na Narodowy Stary Teatr. Narodziny narodu” łączy intymność świadectwa, wizualny rozmach i nowe technologie. To podróż w czasie, przejmująca pogoń za alternatywną opowieścią o Polsce i świecie, za lepszą wizją przyszłości.

„Ogromną rolę w całym procesie pełni fikcja, która wdarła się do naszej rzeczywistości, została przejęta przez media, polityków, jest głównym nośnikiem informacji w przestrzeni publicznej” mówi Jakub Skrzywanek, reżyser spektaklu.

„Dla nas, osób tworzących teatr, niezwykle karkołomnym wyzwaniem jest znalezienie sposobu opowiadania o świecie, o którym wiemy coraz mniej, gdzie wszystko dezaktualizuje się z dnia na dzień. Ten brak możliwości uwzględnienia prawdy, wiarygodności, jest czymś, co powoduje ogromny lęk”.

Jan Czapliński, autor scenariusza i dramaturg: „Użycie technologii deepfake, było od samego początku jednym z kluczowych założeń budujących koncepcję spektaklu, opowiadającego historię fikcyjnego zamachu terrorystycznego i jego konsekwencji, ale opowiadającego ją tak, jakby to była rekonstrukcja: dokumentującego krok po kroku jego przebieg.

Jak tłumaczy Czapliński, deepfake pozwala budować bardzo realistyczne obrazy: tworzyć „realistyczne kłamstwa” i „realistyczną nieprawdę”. „W dzisiejszych czasach fake newsy wpływają na radykalizację społeczeństw i utrudniają budowanie wspólnych opowieści – narracji, w których bylibyśmy się w stanie wspólnie zmieścić. O tym jest nasz spektakl.  I o konsekwencjach użycia deepfake’owych narzędzi: jak w sensie społecznym na nas działają, co nam umożliwiają, co przed nami otwierają”.

„Teatr oczywiście nie jest miejscem do pokazywania prawdy, ale jest przestrzenią dialogu. Być może właśnie teatr jest idealnym miejscem do opowiedzenia o tym jak dzisiaj, na naszych oczach, w skali dotąd nie znanej, tworzona jest fikcja, w którą wierzą miliardy ludzi na całym świecie. Manipulacja następuje dzięki niezwykle zaawansowanym narzędziom technologicznym, potrafiącym kreować alternatywną rzeczywistość, na którą patrzymy z narastającym niepokojem” opowiada Skrzywanek.

Scenariusz Jana Czaplińskiego i Jakuba Skrzywanka powstawał we współpracy z Dorotą Semenowicz. Twórczynie i twórcy szukają odpowiedzi na pytanie, czy można uniknąć przekształcenia tragicznego zdarzenia w zbiorową traumę, wyjść poza schemat Polski umęczonej i udręczonej, zniewolonej przez przeszłość. Czy teatr mający wpływ na rzeczywistość, zaangażowany, jest nam jeszcze potrzebny, czy chcemy takiego teatru i czy taki teatr jest w ogóle jeszcze możliwy?

Poszukiwanie odpowiedzi na te pytania będzie widoczne również w projektach kostiumów. Inspirując się motywami ludowymi, narodowymi barwami i zawłaszczonymi ostatnimi laty symbolami, Natalia Mleczak stworzyła korowód postaci postromantycznych, które w awangardowy sposób dumnie prezentują polskość. Scenografka odrzuciła kanoniczne podejście, ale zachowała szacunek do tradycji. Udowodniła, że sztuka posiada moc wyswobodzenia nas z narodowych ograniczeń.

Dlaczego twórcy zdecydowali się na pracę w oparciu o klasyczny tekst dramatu Wyspiańskiego?

„To była jakaś niesamowita intuicja Doroty Ignatjew, która przyszła do mnie na początku sezonu i powiedziała, że w tym teatrze trzeba jak najszybciej zmierzyć się z legendą ≪Wyzwolenia≫. Nie ma dla tego miejsca ważniejszego spektaklu, szczególnie w momencie tak wielkiej zmiany, która nastąpiła nie tylko w Narodowym Starym Teatrze czy w Polsce, ale na całym świecie”.

„≪Wyzwolenie≫ to tekst, który w charakterystyczny sposób łączy dwa porządki: teatru i – nazwijmy to – namysłu nad Polską, polskim społeczeństwem, naszą „narodową” kondycją” mówi Czapliński i dodaje: „Wyspiański wskazuje teatr jako miejsce, które do takiego namysłu służy – jako medium, sztukę, na której spoczywa pewien społeczny, polityczny obowiązek przepracowania i przemyśliwania tego, w jakim miejscu znajdujemy się jako społeczeństwo, krytycznemu przypatrywania się temu, jakie mity i narracje nas jako zbiorowość wytwarzają. Konrad mówi: ≪Teatr narodu, sztuka, polska sztuka! Chcemy go stroić, chcemy go malować, chcemy w teatrze tym Polskę budować!≫.

„Powrót do Wyspiańskiego i przypomnienie frazy: ≪Wyzwolin ten doczeka się dnia, kto własną wolą wyzwolony≫, jest chyba bardziej niż właściwe” podsumowuje reżyser.

Na scenie zobaczymy: Iwonę Budner, Aldonę Grochal, Katarzynę Krzanowską, Dorotę Segdę, Karolinę Staniec, Zbigniewa W. Kaletę, Radosława Krzyżowskiego, Pawła Kruszelnickiego, Grzegorza Mielczarka, Przemysława Przestrzelskiego, Kamila Pudlika i Łukasza Stawarczyka.

Za scenografię i kostiumy odpowiada Natalia Mleczak, reżyserię świateł – Aleksandr Prowaliński. Kompozytorem muzyki do spektaklu jest Karol Nepelski, materiały video (nakręcone i wygenerowane za pomoc narzędzi AI) przygotował Natan Berkowicz. Choreografię opracowała Agnieszka Kryst, asystentami Jakuba Skrzywanka zostali: Natalia Szczypiór (AST Kraków) i Max Nowotarski (AST Kraków, JAMU Brno). Całością jako inspicjent zaopiekował się Zbigniew S. Kaleta.

Nie chcąc zostawiać widzek i widzów bez opieki i wsparcia, zaplanowaliśmy we współpracy z Poradnią Psychoterapeutyczną ISPHS dyżury psychologiczne w specjalnie utworzonej w tym celu przez pracowników MICETu strefie wyciszenia, która będzie dostępna w trakcie i po spektaklu dla wszystkich, którzy będą tego potrzebować.

22 marca w ramach premierowego weekendu zapraszamy na debaty Polityka w sieci: Kto wygrywa internet? oraz Niebezpieczne opowieści. Debaty organizowane są wspólnie z Instytutami Francuskimi w Krakowie i w Warszawie oraz Rumuńskim Instytutem Kultury w Krakowie w ramach ogólnoświatowego cyklu „Noc idei”. W tym roku jego hasło brzmi „Potęga działania”.  Rozmowy z Joanną Bator, Cezarym Łazarewiczem, Baptiste Kotrasem, Marianem Voicu i Katarzyną Dębek poprowadzi Michał Nogaś. Początek o godz. 15:00 w Strefie BE (Jagiellońska 1). Tego samego dnia po spektaklu zaplanowanym na godzinę 19.00, odbędzie się na Dużej Scenie spotkanie z jego reżyserem – Jakubem Skrzywankiem.

Zamach na Narodowy Stary Teatr. Narodziny narodu

premiera: 21 marca, Duża Scena

koncepcja | reżyseria: Jakub Skrzywanek

scenariusz: Jan Czapliński | Jakub Skrzywanek

współpraca dramaturgiczna: Dorota Semenowicz

scenografia | kostiumy | aranżacja przestrzeni: Natalia Mleczak

reżyseria światła | aranżacja przestrzeni: Aleksandr Prowaliński

muzyka: Karol Nepelski

choreografia: Agnieszka Kryst

wideo: Natan Berkowicz

inspicjent: Zbigniew S. Kaleta

asystentura reżyserska: Natalia Szczypiór (AST Kraków), Max Nowotarski (AST Kraków | JAMU Brno)

obsada:

Iwona Budner ・ Aldona Grochal ・ Katarzyna Krzanowska ・ Dorota Segda ・ Karolina Staniec ・ Zbigniew W. Kaleta ・ Radosław Krzyżowski ・ Paweł Kruszelnicki ・ Grzegorz Mielczarek ・ Przemysław Przestrzelski ・ Kamil Pudlik ・ Łukasz Stawarczyk

fot. HaWa / NST Kraków